Er zijn verhalen die al heel lang worden verteld. Ze komen uit een tijd die niemand meer meegemaakt heeft, maar die we ons nog vaag kunnen voorstellen als we deze vertellingen horen. Het zijn mythen, sprookjes, legendes en sagen. En deze heks is er dol op, en vertelt al deze geweldige verhalen dan ook graag weer opnieuw verder. Deze keer een bekend verhaal uit de Griekse mythologie (al zijn er in veel andere mythologieën verhalen die er sterk op lijken): dat van Persephone en haar leven in dualiteit.
Als ik met één iemand uit een mythe een kopje thee zou mogen gaan drinken, dan koos ik zonder enige twijfel Persephone. Haar karakter heeft me altijd mateloos gefascineerd, omdat ze in zichzelf twee heel verschillende persoonlijkheden lijkt samen te brengen. Ze was de meisjesachtige godin van de lente. Maar ze was ook de koningin van de onderwereld. Hoe dat zo gekomen is? Dat is een mooi verhaal.
Persephone was de dochter van oppergod Zeus en landbouwgodin Demeter. Maar in de praktijk was ze vooral de dochter van Demeter. Haar moeder hield heel veel van haar. Ze was als de dood dat haar dochter iets zou overkomen, en dus verstopte ze Persephone op een afgelegen eiland voor de rest van de wereld, om haar te beschermen. En vond Persephone dat erg? Tsja, waarschijnlijk wist ze gewoon niet beter. Bovendien had ze op het eiland een leuke groep vriendinnen en was de natuur er prachtig.
Persephone hield net als haar moeder veel van de bossen en de velden, en daar bracht ze dan ook de meeste van haar dagen door. Ze leefde namelijk in een tijd waarin er nog geen winters en verval bestonden. Alles was altijd groen en mooi, en Persephone genoot er met volle teugen van. Samen met haar vriendinnen danste ze tussen de korenhalmen en plukte ze bloemen.
Dat zag er heel lieflijk uit, zo vond ook Hades, de god van de onderwereld. Hij had ooit met zijn broers Zeus en Poseidon de wereld verdeeld, en toen helaas de onderwereld gekregen, terwijl zijn broers er met land, lucht en oceanen vandoor gingen. Al te leuk vond hij zijn baan niet, hoewel hij natuurlijk wel zijn best deed. En dus kwam hij soms even naar de bovenwereld om een eindje te wandelen en zijn hoofd leeg te maken, vaak ook op plekken waar niemand anders ooit kwam. Op een goede dag kwam hij ook op het eiland waar Demeter haar dochter verborgen hield. En zo kwam het dat Hades Persephone en haar vriendinnen zag dansen tussen de bloemen, terwijl hij zich in de schaduwen van de rotsen verborg zodat ze hem niet konden zien.
Dat zag er heel lieflijk uit, zo vond ook Hades, de god van de onderwereld….
Was het haar onschuld en het enorme contrast daarvan met Hades’ leven in de onderwereld? Of lag het aan haar schoonheid? Of zag hij een vrouw in dit meisje die nog niemand anders had ontdekt? Niemand weet het precies, maar in elk geval werd Hades verschrikkelijk verliefd op Persephone. Hij kwam de volgende dag weer naar haar kijken, en de dag daarop weer. En uiteindelijk wilde hij haar zo graag bij zich hebben dat hij zich geen raad meer wist.
Daarom vroeg hij de oppergod Zeus om advies. Hij legde zijn broer uit dat hij vreselijk verliefd op Persephone was, maar ook wist dat de overbeschermende Demeter nooit hem toestemming zou geven om toenadering te zoeken. Zeus begreep zijn pijn, en knikte toen eens wijs. Inderdaad, Demeter zou het nooit goed vinden om Hades en Persephone ook maar één keer te laten afspreken. Dus bleef er nog maar één oplossing over. Hij gaf Hades toestemming om Persephone te ontvoeren.
Dat deed Hades dan ook, en wel op een erg spectaculaire manier: hij liet de aarde openscheuren onder het veld waar Persephone haar bloemen plukte op een moment dat ze buiten het zicht van haar vriendinnen was. Toen reed hij naar boven in zijn duistere wagen, greep Persephone vast en verdween samen met haar weer in de aarde, die zich boven hen sloot.
Haar vriendinnen hoorden het harde geluid van steen tegen steen en renden naar het veld om te kijken wat er gebeurd was. Maar ze waren te laat. Er was al niets meer te zien. En zeker geen Persephone. Ze zochten haar overal, maar konden haar niet vinden. Na een tijdje concludeerden ze dat ze verdwenen was. En ze renden zo snel als ze konden naar Demeter om haar het slechte nieuws te vertellen.
Maar ze waren te laat. Er was al niets meer te zien. En zeker geen Persephone.
Persephone trouwde intussen in de onderwereld met Hades. Het was een besloten ceremonie, waarvan het grootste deel van het publiek bestond uit de zielen van de doden. En daarna bleef het meisje gevangen in de onderwereld, bij haar man. Of ze van hem hield? Of ze hem knap vond? Of ze hem haatte? Helaas vertelt het verhaal dat niet.
Wat het verhaal wel vertelt is dat Demeter ontroostbaar was toen ze hoorde dat haar dochter was verdwenen. Met twee grote fakkels in haar handen zocht ze de hele wereld af op zoek naar Persephone, maar ze kon haar niet vinden. Uiteindelijk vroeg ze na maanden zoeken wanhopig aan de zonnegod Helios of hij haar soms kon helpen, want de zon ziet immers alles. En Helios had ook gezien waar Persephone was: daar waar verder alleen de doden waren, in het rijk waarvan zij inmiddels koningin was.
Demeters zorgen en verdriet veranderden in een enorme woede toen ze dit hoorde, en ze rende naar de oppergod, liet alle beleefdheden achterwege en eiste ziedend dat Persephone weer uit de onderwereld terugkwam. Ze wees Zeus op wat er gebeurd was in de afgelopen tijd dat ze naar Persephone gezocht had. Nu Demeter zo emotioneel was over haar dochter had ze haar taken als landbouwgodin namelijk volledig verwaarloosd. De akkers groeiden niet meer, en als dit zo doorging, zou er straks een hongersnood onder de mensen komen. En als ze nog langer zonder haar dochter moest doen, zo dreigde Demeter, dan zou ze de hele mensheid vernietigen.
Zeus wist zijn zus na een tijdje iets te kalmeren, en beloofde haar snel dat ze Persephone zou terugkrijgen. Natuurlijk hield hij voor zich dat hij het plan van ontvoering ooit had goedgekeurd, en sloeg hij zich zodra Demeter weg was flink voor zijn kop omdat hij zo slecht nagedacht had over de gevolgen van dit alles. Toen daalde hij af de onderwereld in om Persephone weer terug te halen. Hades was echter veel van Persephone gaan houden en wilde haar niet meer verliezen. Hij verleidde haar ertoe om zes zaadjes van een granaatappel te eten voor ze zou vertrekken, wat er door een duistere betovering voor zorgde dat ze vanaf nu aan zijn rijk gebonden was. Ze kon niet meer weg.
En zo bevond Zeus zich ineens in een bijzonder lastig dilemma. Demeter was zijn zus. Hades was zijn broer. Demeter zou de mensheid uitroeien als ze haar dochter niet terugkreeg. Maar Hades had het meisje al aan zijn rijk gebonden, en wie weet waartoe hij nog meer in staat zou zijn… Bovendien, als oppergod wilde hij geen conflicten, al helemaal niet binnen zijn eigen familie. Hoe kon hij ze allebei tevreden stellen? Hij kon Persephone toch moeilijk in tweeën delen?
Hij kon Persephone toch moeilijk in tweeën delen?
Na een tijdje bedacht hij zich dat er iets anders was wat hij wel in twee stukken kon verdelen: het jaar. Persephone had zes granaatappelpitten gegeten, en elke pit bond haar voor één maand per jaar aan de onderwereld. Maar ze had er niet meer op, wat betekende dat ze de andere zes maanden in theorie nog ergens anders heen kon. En zo besloot Zeus dat Persephone de ene helft van het jaar bij haar moeder in de bovenwereld kon zijn, waarna ze de rest van het jaar in de onderwereld zou doorbrengen met haar man. Zoals je zult begrijpen waren Demeter en Hades geen van beide erg enthousiast over deze oplossing, maar ze gingen er toch maar mee akkoord, omdat ze ook wel inzagen dat dit misschien het beste was.
En zo gebeurde het dus. Als Persephone weer bij haar moeder terugkwam, bloeide Demeter helemaal op en met haar straalde de hele natuur. De bloemen kwamen uit, de bomen kregen nieuwe blaadjes en alles werd vol van leven. En Persephone danste weer met haar vriendinnen tussen de bloemen. Tot ze na een halfjaar opnieuw onder de grond verdween, om in de onderwereld warm onthaald te worden door haar man en alle dode zielen die hun koningin hadden gemist.
In de bovenwereld stortte Demeter dan in, omdat ze haar dochter zo miste, en dan had ze niet meer zoveel aandacht voor haar taken. De bladeren vielen van de bomen, de bloemen gingen dood en uiteindelijk raakte alles bedekt onder een dikke laag sneeuw. Maar zodra Persephone weer boven de grond kwam, kwamen de bloemen ook weer boven de aarde uit. En zo ging het voor eeuwig door. Volgens de Griekse mythologie is dit waarom het jaar verdeeld is in vier seizoenen.
Eén ding wat ik altijd heb willen weten, maar wat het verhaal ons helaas niet vertelt, is wat Persephone zelf eigenlijk van de hele regeling vond. Haar werd in het hele verhaal niets gevraagd. En juist naar haar mening ben ik zo benieuwd. Zou ze haar winters in de onderwereld in een staat van bijna-depressie doormaken, en wist ze ze alleen door te komen dankzij de gedachte snel weer terug te kunnen naar haar moeder? Of vond ze het eigenlijk wel leuk in de onderwereld en had ze wel iets met het verzorgen van de dode zielen? En was het bij haar moeder eigenlijk altijd alleen maar leuk en goed of voelde ze zich daar ook wel eens opgesloten of teveel behandeld als het kleine meisje dat ze niet meer was?
Ik zou het haar allemaal vragen als ik een kopje thee met haar mocht drinken. Maar helaas kan dat niet echt. En dus kan ik alleen maar raden. En weet je wat ik denk? Ik denk dat Persephone haar beide levens wel iets vond hebben. Elke vrouw draagt een onschuldig meisje en een volwassen vrouw in zich. En elke vrouw heeft goed en kwaad in zich. Een beetje dame én een beetje heks. Ik denk dat Persephone er best wel eens het bewijs van kan zijn dat de oude Grieken deze dualiteit ook al moeten hebben gezien bij vrouwen. Ze hebben veel verschillende kanten, net als de seizoenen…